Nauczyć krytycznego myślenia i jasnej mowy. Postulaty krytycyzmu i jasności a sprawa tzw. logiki ogólnej
PDF

Słowa kluczowe

krytyczne myślenie
postulat jasności
postulat uzasadnienia
logika ogólna
Jerzy Pelc
Szkoła Lwowsko-Warszawska
dydaktyka logiki

Abstrakt

DOI: http://doi.org/10.26333/sts.xxxiii2.04

Zajęcia prowadzone przez Profesora Pelca niewątpliwie wpisywały się w tak szeroko zarysowaną koncepcję logiki ogólnej. Starał się on być nauczycielem myślenia i dobrej roboty – nie tylko w filozofii, lecz w humanistyce i cel ten osiągał, nie tylko poprzez dobór tematów, wysokie wymagania, różnorodne sposoby sprawdzania wiedzy słuchaczy, lecz także – przez przykład. Wielu rzeczy nie przekazywał przez wykład czy lektury, lecz bezpośrednio kierując wysił- kami podopiecznych – zwłaszcza tymi związanymi z przygotowaniem obligatoryjnych prac rocznych. Pouczający był sam proces – konsultowanie kolejnych etapów prac nad esejem – ale także oczekiwania, np. że praca będzie opatrzona abstraktem i słowami kluczowymi w jednym z języków kongresowych.

Profesor Pelc dał się poznać i pozostaje w pamięci jako wybitny naukowiec, twórca współczesnej semiotyki polskiej, organizator i dydaktyk. W tym artykule starałem się pokazać, że zwłaszcza ta ostatnia rola stawia go w jednym rzędzie z przedstawicielami SLW, gdyż wspólna im była troska o wykształcenie kultury logicznej słuchaczy, wierność postulatom jasności i krytycyzmu, preferencja dla logiki w szerokim sensie nieograniczającej się jedynie do logiki formalnej, lecz dziedziny prawdziwie interdyscyplinarnej, obejmującej m.in. elementy epistemologii, psychologii, prakseologii – i pełniącej rolę współczesnego trivium.

Na koniec chciałbym wyrazić głębokie przekonanie, że koncepcja logiki ogólnej – szkolnej, pedagogicznej, pragmatycznej – zasługuje, by odkryć ją na nowo, zrekonstruować ją i spisać jej historię, a co ważniejsze – by twórczo ją rozwijać.

PDF

Bibliografia

Ajdukiewicz, K. (1923). Główne kierunki filozofii w wyjątkach z dzieł ich klasycznych przedstawicieli (teoria poznania, logika, metafizyka). Lwów: K. s. Jakubowskiego.

Ajdukiewicz, K. (1934). Logiczne podstawy nauczania. Warszawa: Naszej Księgarni Spółka Akcyjna.

Ajdukiewicz, K. (1938). Propedeutyka filozofii dla liceów ogólnokształcących. Lwów: Książnica Atlas.

Ajdukiewicz, K. (1949). Zagadnienia i kierunki filozofii (Teoria poznania. Metafizyka). Warszawa: Czytelnik.

Ajdukiewicz, K. (1951). Logika, jej zadania i potrzeby w Polsce współczesnej. Myśl Filozoficzna, 1(1–2), 50–67.

Ajdukiewicz, K. (1953). Zarys logiki. Warszawa: PWN.

Ajdukiewicz, K. (1955). Sprawa planu prac badawczych w zakresie logiki. Studia Logica, 2, 267–276.

Ajdukiewicz, K. (1959/2006). Co może zrobić szkoła dla podniesienia kultury logicznej uczniów. W: K. Ajdukiewicz, Język i poznanie (tom 2, s. 322–331). Warszawa: PWN.

Ajdukiewicz, K. (1965). Logika pragmatyczna. Warszawa PWN.

Ajdukiewicz, K. (2013). Miscellanea Kazimierza Ajdukiewicza. Przegląd Filozoficzny – Nowa Seria, 4(88), 27–121.

Czeżowski, T. (1958). O kulturze logicznej. W: K. Ajdukiewicz, Odczyty filozoficzne. Toruń: TN.

Ennis, R. H. (1996). Critical Thinking Dispositions: Their Nature and Assessability. Informal Logic, 18(2–3), 165–182.

Jadacki, J. (1994). Logika pragmatyczna. W: B. Skarga (red.), Przewodnik po literaturze filozoficznej XX wieku (s. 13–18). Warszawa: WN PWN.

Jadacki, J. (2016). Stanisław Leśniewski: geniusz logiki. Bydgoszcz: Oficyna Wydawnicza Epigram.

Johnson, R. H., Koszowy, M. (2018). Logical Culture as a Common Ground for the Lvov-Warsaw School and the Informal Logic Initiative. Studies in Logic, Grammar and Rhetoric, 55(1), 187–229.

Kotarbiński, T. (1925a). Logika w sensie szkolnym a logika matematyczna [Autoreferat]. Ruch filozoficzny, 1/2.

Kotarbiński, T. (1925b/2003). Logika dla nauczycieli a logika matematyczna. Ruch filozoficzny, 9/10.

Kotarbiński, T. (1929/1990). Elementy logiki formalnej, teorii poznania i metodologii nauk. Wrocław-Warszawa-Kraków¬-Gdańsk-Łódź: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.

Kotarbiński, T. (1936/1958). Kazimierz Twardowski. W: T. Kotarbiński, Wybór pism. Tom II: Myśli o myśleniu. Warszawa: PWN.

Kotarbiński, T. (1951). Logika dla prawników. Warszawa: PWN.

Kotarbiński, T. (1951a/2003). Logika, jej zadania i potrzeby w Polsce współczesnej. Myśl Filozoficzna, 1–2, 50–67.

Kotarbiński, T. (1951b/2003). Zadania swoiste logiki szkolnej. Nowa Szkoła, 2(5), 327–339.

Kotarbiński, T. (1955). Kryzys logiki. Myśl Filozoficzna, 1, 223–228.

Kotarbiński, T. (1956). Sprawa logiki w przededniu rozstrzygnięć. Myśl filozoficzna, 2, 121–125.

Kotarbiński, T. (1964/2003). Logika szkolna, jej problematyka i znaczenie dla pedagogiki. W: F. Korniszewski (red.), Pedagogika na usługach szkoły (s. 22–39). Warszawa: PZWS.

Kotarbiński, T. (1967). Sprawa programu logiki dla prawników. W: Dwadzieścia lat Wydziału Prawa Uniwersytetu Łódzkiego (s. 42–46). Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.

Kotarbiński, T. (1970). Logika jako szkolny przedmiot pomocniczy (ze szczególnym uwzględnieniem studiów humanistycznych). Studia Logica, 26(1), 99–105.

Łukasiewicz, J. (1906/1961). Analiza i konstrukcja pojęcia przyczyny. W: J. Słupecki (red.), z zagadnień logiki i filozofii (s. 9–62). Warszawa: PWN.

Łukasiewicz, J. (1925). Dlaczego nie zadowala nas logika filozoficzna? Ruch Filozoficzny, 9(1–2).

Łukasiewicz, J. (1949/2009/2010). Pamiętnik (fragmenty). Rocznik Historii Filozofii Polskiej, 23, 313–380.

Pelc, J. (2015), Od wydawcy. Pożegnanie ze „Studiami Semiotycznymi”. Studia Semiotyczne, 28–29, 5–30.

Pelc, J. (red.). (2000). Język współczesnej humanistyki. Warszawa: Znak–Język–Rzeczywistość, Polskie Towarzystwo Semiotyczne.

Pelc, J., Kobos A. (2008). Nauczyć krytycznego myślenia i jasnej mowy. W: Po drogach uczonych. Z członkami Polskiej Akademii Umiejętności rozmawia Andrzej M. Kobos (tom 3, s. 563–604). Kraków: PAU.

Przełęcki, M. (1998). The Postulate of Precision: Its Sense and Its Limits. W: J. Woleński, K. Kijania-Placek (red.), The Lvov-Warsaw School and Contemporary Philosophy. Dordrecht: Kluwer Academic Publishers.

Twardowski, K. (1894/1965). O treści i przedmiocie przedstawień. W: I. Dąmbska (tłum.), Wybrane pisma filozoficzne. Warszawa: PWN.

Twardowski, K. (1901a). Zasadnicze pojęcia dydaktyki i logiki: do użytku w seminaryach nauczycielskich i w nauce prywatnej. Lwów: Drukarnia Ludowa.

Twardowski, K. (1901b/2013). O formalizmie logicznym w myśleniu [abstrakt]. W: J. Jadacki, A. Brożek (red.), Twardowski. Myśl, mowa, czyn (cz. 1, s. 27). Kraków: Copernicus Center Press.

Twardowski, K. (1920). O wykształcenie logiczne. Ruch Filozoficzny, 5(4–5).

Twardowski, K. (1921). Symbolomania i pragmatofobia. Ruch Filozoficzny, 6(2), 1–10.

Twardowski, K. (1926/2014). Autobiografia [5]. W: J. Jadacki, A. Brożek (red.), Twardowski. Myśl, mowa, czyn (cz. 2). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper.

Witwicki, W. (1919/2016). List Władysława Witwickiego do Kazimierza Twardowskiego – jesień 1919 r. W: J. Jadacki (red.), Stanisław Leśniewski: geniusz logiki (s. 72–74). Bydgoszcz: Oficyna Wydawnicza Epigram.

Witwicki, W. (1920/2016). List Władysława Witwickiego do Kazimierza Twardowskiego – 11 stycznia 1920 r. W: J. Jadacki (red.), Stanisław Leśniewski: geniusz logiki (s. 76–78). Bydgoszcz: Oficyna Wydawnicza Epigram.

Witwicki, W. (1938/1982). Kazimierz Twardowski. W: A. Nowicki (red.), Witwicki. Warszawa: Wiedza Powszechna.